Hanes a Threftadaeth

Mae’r Shed wrth galon Meliden. Os yw’r pentref yn fach o ran maint, nid felly o ran hanes.

Gan gymryd ei henw gan Sant Melyd, Esgob cyntaf Llundain yn y 7fed Ganrif, mae gan Feliden hanes o fwyngloddio a chwarela. Mae’r gwaith o fwyngloddio plwm ac arian yn dyddio’n ôl i gyfnod y Rhufeiniaid a’r cyfnod canoloesol. Mae’r pentref yn ymddangos yn Llyfr Dydd y Farn, sy’n cyfeirio at eglwys a oedd yn bresennol mor bell yn ôl ag 1086.

Ar un adeg, chwarela a mwyngloddio oedd asgwrn cefn yr economi leol, ond roedd yn ddiwydiant cythryblus gydag anghydfodau rhwng y gweithwyr a’r perchnogion.

Daeth y gwaith o fwyngloddio plwm i ben ddiwedd yr 1800au ond parhau a wnaeth y chwarela tan ddechrau’r 1980au. Mae tystiolaeth o’r gwaith hwn i’w weld yn glir ar ochr y bryniau sy’n amgylchynu’r Shed.

Ar un adeg, arferai’r pentref ddenu twristiaid a oedd, o ganol yr 1800au, yn teithio ar hyd rheilffordd Caer i Gaergybi. Adeiladwyd y sied nwyddau ar hyd Rheilffordd Llundain a Gogledd Orllewin Lloegr o Brestatyn i Ddyserth, sef Rheilffordd Prestatyn a Chwm. Daeth y gwasanaeth teithwyr i ben ym 1930 ond parhaodd y rheilffordd nwyddau a mwynau i redeg yma tan 1973. Mae llawer o drigolion yn dal i gofio gwylio'r pyffiau stêm wrth i'r trên redeg ar hyd y trac. Mae Meliden yn gyfoeth o hanes diddorol a bydd Y Shed yn helpu i adrodd y straeon hyn a mwy i genedlaethau’r dyfodol.

Ewch i ymweld ag arddangosfa hanes rhyngweithiol Y Shed. Rhowch gynnig ar chwarae’r gêm fwyngloddio i weld a allwch chi gyrraedd brig ein bwrdd arweinwyr!